A MUDA DE CARMOEGA

Se preguntásemos hoxe en Carmoega pola señora Mercedes Vázquez Vilar, poucos serían capaces de identificar a quen foi veciña desta parroquia durante anos. Uns porque non a coñeceron -morreu hai 38 anos- e outros porque estaban acostumados a denominala co seu apelativo máis habitual, a Muda. Tal sobrenome proviña da súa xordomudez de nacemento.

Hoxe quero renderlle un recordo afectuoso e restaurar a súa memoria colectiva con esta fermosa fotografía do arquivo de Manuel Galego Iglesias, das poucas imaxes que de seguro se conservan dela. A imaxe foi tomada na taberna de Jaime na Feiranova. Nela aparece co fillo do propietario, un preadolescente que xa se atrevía cun cigarro nos beizos.

A Muda é un dos personaxes entrañables que nutriron a miña nenez, de cando ía a Carmoega en repetidas estadías ao longo do ano. Daquela non fun quen de valorar canta heroicidade rodeaba a súa vida sinxela e pobre. Hoxe, desde a miña óptica adulta, analizo a biografía desta boa veciña e as reflexións condúcenme tanto á admiración como a compaixón. Por iso agora quero tributarlle o meu recoñecemento á súa valentía e á súa escondida resignación. 

Aínda descoñecendo a maior parte da súa biografía, comprendo que nacer xordomuda en 1890, en Berredo (Agolada) non tivo que ser fácil para encarar o futuro. Sabemos que emigrou a Cuba e que alí tivo un fillo (as miñas fontes, sen atreverse a afirmalo con rotundidade, apuntaban a que puido ser por causa de abusos de quen  pretendeu aproveitarse da súa minusvalía). O fillo morrería anos máis tarde. 

En Cuba aprendeu o oficio de modista e tivo que haber circunstancias adversas que a levaron a abandonar a illa caribeña e voltar á terra de orixe. En ausencia de familia directa na súa natal Berredo, veu a asentarse primeiramente  á Feiranova (Brántega) e pouco despois decidiu instalarse en Carmoega, a carón da igrexa, nunha humilde casiña de pedra, con tan só unha porta e unha ventá cara o exterior. Alí traballou de modista no seu propio cuarto ou a domicilio. Co pouco que obtiña do seu traballo e coa solidariedade dos veciños foi gobernando os seus días.

Imaxínoa vivindo naquel silencio profundo e naquela longa soidade de moitos anos e comprendo que só un carácter solidamente forxado puido resistir tanta incomunicación. Quizais por iso gustaba de gastar bromas como a de entrar na igrexa cando xa a maioría dos fregueses estaban sentados nos bancos. Metía as mans na pía da auga bendita, collía auga coa cunca das mesmas e ía subindo por entre os bancos regando a todos de auga bendita. A forza de repetilo, todos estaban afeitos á súa broma.

Imaxínoa loitando contra a friaxe do inverno naquel seu reducido espazo onde a única fonte de calor era unha pequena lareira con forno.

Dixéronme do seu enorme gusto polas plantas. Con elas adornaba a súa casa e dedicáballes os seus coidados. Tamén me falaron da humildade das súas macetas. A maioría das plantas tíñaas colocadas en bombos de sardiñas.

Faláronme dun dato dela que a min me resulta altamente elocuente do seu sólido carácter, foi a primeira muller adulta da parroquia en usar pantalóns na súa vestimenta. O día que os estreou acudiu á misa e agardou a que todos estivesen dentro. Entrou e percorreu toda a igrexa ata o primeiro banco, non quedou ninguén que non admirase a súa ousadía. Pouco despois, moitas imitaríana. Valente  e ademais pioneira na parroquia.

Comunicábase con xestos e sons guturais inintelixibles. Xordeira e mudez eran unha muralla naquel seu tempo e lugar. Pero os soños podían levala moi lonxe. E ela tiña soños, ou iso me dixeron. Na súa vellez aínda non perdera a esperanza de casar, de compartir a súa vida cun compañeiro.

 Gustoume moito o que me contaron de cando morreu. Tivo unha enfermidade breve e con sufrimento. No seu leito de morte indicoulles, a uns veciños que a visitaban, unha táboa do faiado na que gardaba o que aforrara para pagar o enterro e a sepultura. Ao morrer e non ter familia, os veciños organizáronse por parellas e velárona mentres estivo sobre terra. En ningún momento a deixaron soa. Tiveron que enterrala nun nicho baleiro  dun veciño pois ela non tiña adquirida sepultura. Pouco despois compraron cos seus cartos unha sepultura na terra do adro nun ángulo do cruceiro da igrexa e trasladárona alí, onde lle colocaron unha lápida cos seus datos e un cariñoso epitafio: "Recordo da Parroquia".

A súa foi unha vida de valentía e escaseza. Malia as dificultades, toda a súa loita procuroulle unha existencia lonxeva, morreu aos 90 anos en 1980. Dela quédanos a todos os seus veciños grato recordo. E puiden comprobar ao preguntar por ela que gozaba do xeral afecto na parroquia. O mesmo afecto con que eu a cito neste artigo. Rescatar a súa memoria e difundila en internet espero que sirvan de póstuma e xusta homenaxe á súa resignada existencia.