O MARCO DA CONSTITUCIÓN

O marco da Constitución cobra especial vixencia no día de hoxe, 6 de decembro. Trinta e tres anos de democracia baixo as directrices da Carta Magna son un dignísimo motivo para estarmos de celebración. Democracia, prosperidade e paz. Máis todos os defectos que se lle queiran engadir, incluída a crise actual. Pero nunha rápida análise da historia é difícil encontrar un terzo de século de tanto progreso e convivencia social. E que continúe, por favor.
Trasladados á pequena vila de Agolada, o Marco da Constitución alude fundamentalmente a un fito pétreo que se ergue discretamente mimetizato cos Pendellos. Encóntrase a carón da que fora casa-cuartel-xulgado-cárcere e diante dunhas antigas cabalerizas pertencentes ao devandito acuartelamento. O marco e a rúa na que se atopa denomínanse da Constitución.
Dúas teorías chegaron ata nós sobre a orixe deste antigo monolito e o porqué da súa denominación. A primeira da que soubemos referíase á fundación ou "constitución" da feira (1788). A segunda explica que o marco con forma de frecha apuntando ao ceo é unha homenaxe á Constitución de 1812 ( a Pepa) e que se erixiu para simbolizar o carácter público dos edificios pertencentes á Casa da Audiencia (este é un nome que me permito usar atendendo a outros edificios semellantes existentes noutras vilas de feira).
Ambas teorías baséanse en testemuños orais, carecen de documentación escrita que as refrenden. Decantarse por una unha ou por outra é cuestión de análise racional e non de meras paixóns subxectivas.Eu inclínome pola primeira. Estas son as miñas razóns: Desde hai moitos anos a información que tivemos sempre falaba do marco como un referente da constitución da feira, era algo compartido pola maioría do vencidario. Recentemente apareceu a segunda versión aportada por un único informante. E non por cuestión de número de testemuñas orais apúntome a pensar que se trata dun elemento da fundación da feira. Porque aparece no cerne das construcións feirais: pendellos, Casa da Audiencia, estafeta, recinto do gando e cruzamento dos camiños. Ademais resúltame insólito que nunha aldea galega de 1820 (este é o ano que o informante cita como o da súa colocación) de só 9 veciños e 45 almas (así era segundo Pascual Madoz en 1834), que nin sequera era cabeceira de parroquia, nin titular de ninguha xurisdición, tivese protagonizado algo tan inusual como homenaxear á Constitución de 1812. Por que si en Agolada e non noutros sitios?
Sen embargo, pensar que o marco se chantou para manifestar a fundación (ou constitución) dun novo espazo de feira que se tornaría no mellor campo de pendellos de feira de Galicia, é máis dixerible e entra dentro da lóxica máis doada sen ter que recorrer a subterfuxios políticos ou sociais inxustificados, innecesarios e sesgados.
Creo con absoluta convicción que a Casa da Audiencia se creou para a feira e canda a fundación da feira e que Marco e Casa naceron case simultaneamente á par dos primeiros pendellos e á Capela das Virtudes. E non me parece arriscado aventurar que a man do escribano D. Ramón Barrio de Losada estivo moi próxima a estas obras. El rexentaba a escribanía das xurisdicións de Ventosa e Borraxeiros, que xa herdara de seu pai, tiña a casa colindante coa Casa da Audiencia e sabemos que tivo a encomenda de ordenar e arranxar a feira a cal mandou trasladar desde os Chaos de Aián ata Agolada, a carón da súa casa, nunha das máis concorridas encrucilladas de camiños reais que había na contorna. El mesmo iniciou a construción do recinto do gando e os pendellos. Tamén mandou plantar 64 carballos na campa da feira. Estaba "constituída" a feira e nós hoxe celebramos outra Constitución.