MEMORIAS DUN VALOUTÉS (VIII). A SEGA DA HERBA SECA

RELATO AUTOBIOGRÁFICO DE JOSÉ ANTONIO FERNÁNDEZ SUCASAS, ONDE NARRA AS VIVENCIAS DA SÚA INFANCIA E XUVENTUDE NA SÚA ALDEA NATAL: VILARIÑO (AGOLADA). 

A sega da herba era outro dos grandes traballos estivais. Coincidía cronoloxicamente coa do centeo, aínda que o proceso desenvolvíase máis rápido.
O meu pai chamaba para a herba a algúns segadores, xa fose a cambio, como no centeo, ou a xornal. A primeira actividade preparatoria que debían facer estes segadores (gadañeiros) era a de poñer a punto as súas gadañas cravuñándoas,
isto é, adelgazándolles o fío, petándoo cun martelo en forma de aresta encima dunha zafra (ferro para cravar no chan, cunha pequena cabeza plana). Pero, ademais, os segadores ían provistos dun corno de vaca, con auga, colgada da cintura, para meter a pedra coa que era preciso afiar a gadaña cada pouco. Onde o prado era relativamente seco e a herba estaba dereita, os segadores ían en fila, levando cada un un treito (rola) cuxa anchura variaba segundo a capacidade do segador; en cambio, en zonas brañentas -nas que ata os segadores debían calzar botas- , ou onde a herba estaba tumbada por mor da choiva ou ou a saraiba, non se podía segar tan rápido e regularmente, e a herba quedaba desordenada, arremuiñada en moreas. Detrás dos segadores, unha ou dúas persoas estendían a herba con galletas (forquitas); pero non eran necesarias tantas como segadores, como sucedía no caso das atadoras do centeo, senón que unha persoa podía esparexer perfectamente o segado por tres ou catro.

A herba quedaba tendida no prado recubrindo toda a superficie, e, a partir dese momento, o importante era que lucise forte o sol, para que a herba perdese todo o seu verdor. Era perentorio, pois, preservala da auga: se chovía cando xa secara, o feo quedaría descolorido, sen o seu cheiro característico e ata semipodrido, e as vacas non o comerían ben.

A recolleita, polo demais, non era complicada. Un ou dous cargaban a herba no carro, e outro suxeitaba arriba para que non se caese; atábase cun adival e levábase á palleira (cobertizo) ou palleiro (montón similar ao da palla que se facía fóra). As vacas sufrían un gran calvario porque tiñan que arrastrar a carga baixo un sol de xustiza e aguantar os tabaos que as aguilloaban por todas partes.
Para os nenos a parte máis festiva deste traballo estaba na descarga: segundo se ía apilando a herba,  avorcallabámonos e saltabamos nela coma nun gran colchón. Había moito tufo, desprendido das finas sementes do feo, pero isto non impedía que naquela superficie practicásemos todo tipo de piruetas.
Primeiro enchiamos a palleira, e logo amoreabamos a herba que non cabía aquí no palleiro, n’O Nabal, a poucos metros da porta da cociña. Esta pila había que colmala, é dicir, cubrila con palla para que non se mollase; e máis tarde conviña poñerlle por encima unhas ramas longas, como suxeición contra os vendavais. Durante a estación invernal iríanse arrincando feixes de herba diariamente para as vacas.
O amoreamento da herba na palleira era mulido, e por iso prestábase para durmir alí a sesta, e tamén a podían utilizar, ocasionalmente, algúns da casa cando, nunha festa, por exemplo, non se dispoñía de camas suficientes para aloxar pola noite a todos os invitados. Neste mesmo sentido, oíase falar ás veces de que alguén que pasaba por unha aldea, nunha noite de mal tempo en que se lle facía difícil camiñar, buscara algunha palleira para quedarse nela.

A primeira e as tres últimas fotografías que ilustran esta entrada foron obtidas polo fotógrafo holandés Ton van Vliet en 1978. Nela pódese ver a familia de José Antonio Fernández Sucasas recollendo a herba seca. Na penúltima foto, á dereita, figura o propio José Antonio.